مقدمه
پس از احاطه کامل تکنولوژی برروی زندگی انسان، این سوال برای اندیمشندان پیش آمد که آیا این موارد برروی رفتار و ذهن انسان اثرگذار خواهد بود یا خیر؟ برای رسیدن به این جواب زمان زیادی لازم نبوده و پس از گذشت چندسال و همه گیر شدن موبایل های هوشمند و دسترسی راحت به اینترنت و فضای مجازی تغییراتی که برروی رفتار و مغز انسان ایجاد کرده‌اند به سادگی قایل تشخیص و بررسی است.
تحقیقات جدید در آمریکا نشان داده است که از بین پنج کودکی که در عصر حاضر به دنیا آمده و در آن رشد کرده، یک نفر در بین سنین 4 تا 17سالگی دچار بیماری بیش فعالی (ADHD) می‌شود. این آمار نسبت به دهه گذشته حدود 53 درصد رشد داشته است که می‌تواند زنگ خطری برای تمامی جوامع باشد. در ادامه به پنج اثری که تکنولوژی برروی مغز انسان گذشته است خواهیم پرداخت.
1. کاهش بازه تمرکز
بازه تمرکز به مدت زمان گفته می‌شود که تمرکز فرد حین انجام دادن یک کار مشخص و معین از بین برود. بدین صورت که شما در حال مطالعه یک کتاب هستید و تمرکزتان برروی مطالعه آن است، اگر موردی در پیرامونتان یا فکری در ذهنتان مزاحم مطالعه شما نشود، تمرکزتان از بین نمی‌رود ولی اگر این اتفاق رخ دهد، تمرکز شما از بین رفته و حواس شما به آن مورد معطوف می‌شود. به مدت زمان شروع تمرکز به انجام یک کار تا از بین رفتن تمرکز بازه تمرکز گفته می‌شود که پیش از همه گیر شدن موبایل‌های هوشمند و اینترنت، مقدار آن به طور متوسط در حدود 12 ثانیه بوده است که این مورد امروزه به 8 ثانیه کاهش پیدا کرده است. نکته قابل توجه آن است که این بازه برای ماهی قرمز 9 ثانیه است.
برای درک بهتر این مفهوم، یک فرد را تصور نمایید که هم می‌خواهد غواصی و هم اسکی برروی آب را تجرنه نماید. زمانی که فرد به غواصی می پردازد وارد محیطی ساکت، از لحاظ دیداری محدود و با سرعت کم می‌شود که در آن جا مواردی که موجب حواس‌پرتی او شوند بسیار اندک هستند. به همین خاطر او باید برروی همین اطلاعات کم و محدودی که در اختیارش قرار دارد بشدت متمرکز شود. زمانی که به اسکی روی آب می‌پردازد، با سرعتی بالا برروی سطح آب حرکت می‌کند، با یک منظره وسیع روبه‌رو است و مواردی که موجب حواس‌پرتی او می‌شوند بسیار زیاد هستند، او تنها می‌تواند به مدت کوتاهی برروی موارد مختلف تمرکز کند که این شرایط دقیقا مشابه شرایطی است که انسان امروز با آن رو در رو است و هرچه در آن بیشتر غرق می‌شود ثمره‌اش را در کاهش بازه تمرکز خویش مشاهده می‌کند.
کاهش بازده تمرکز
2. کاهش بازده عملکرد مغز
با توجه به آن که بشر برروی اسکی روی آب سوار شده است، موجب شده تا بخواهد توانایی خود را در انجام همزمان چند کار تقویت نماید. بدین صورت که هم توجه خود را هدایت اسکی معطوف کند و هم از منظره‌ای که در مقابلش قرار دارد لذت ببرد. با توجه به توانایی مغز انسان می‌تواند اینگونه بیان کرد افراد مدعی آن هستند که می‌توانند همزمان به تلفن خود جواب داده، در تلویزیون برنامه‌ای را مشاهده کرده و جواب ایمیلی را در لپ تاپ خود بدهند. با توجه به تحقیقات انجام شده برروی مغز، انجام دادن کارهای متفاوتی که از طریق یک نوع فرآیند مغزی مشابه انجام می‌شوند، امکان‌پذیر نیست. این امر موجب کاهش بازده عملکردی مغز شده و فرآیند بازیابی اطلاعات را برای ما سختتر می‌کند.
این مورد سبب شده است تا آموزش‌هایی که در آن از چند رسانه استفاده می‌شوند با مشکل بازده پایین یادگیری مشابه شوند. بدین صورت که دانش آموز در حین آموزش می‌تواند با کلیک برروی کی متن یک ویدیو را مشاهده کرده و در کنارش متن را مطالعه نماید. تحقیقات نشان می‌دهد که زمان آزمون بازده یادآوری دانش آموز به صورت قابل توجهی کاهش پیدا است.
کاهش بازده عملکرد مغز
3. اعتیاد به تکنولوژی
شما چقدر می‌توانید در مقابل نوتیفیکشن‌هایی که روزانه برایتان ارسال می‌شود مقاومت نشان دهید؟ روزانه چقدر به شبکه‌های مجازی‌ای که در آن عضو هستید مراجعه می‌کنید؟
در فضای جدید ایجاد شده، تکنولوژی بخشی از مغز را که محل لذت بشمار می‌آید را با ایجاد جاذبه‌های مشخص تحریک کرده و فرد را معتاد به این لذت می‌نماید تا جایی که برخی به منظور ترک عادت مشاهده ویدیو در اینترنت و اعتیاد به بازی‌های تلفن همراه به مراکز بازپروری مراجعه می‌کنند.
اعتیاد به تکنولوژی
4. تضعیف توانایی برقرار کردن ارتباط رودررو
حتما بارها این موقعیت و شرایط را تجربه کرده‌اید که در جمعی حضور دارید و افراد همه به صفحه گوشی های خود زل زده باشند. اگر بیشتر به محیط اطراف خود دقت نمایید، بیشتر مردم درگیر و مشغول گوشی‌های خود هستند. این روزهای مردم برای بیان احساسات خود نیاز دارند تا از اموجی‌های موجود در فضای مجازی استفاده نمایند و ترجیح می‌دهند تا با افراد دیگر از طریق فضای مجازی وارد مکالمه و تعامل شوند. این خطر برای نوجوانان و کودکانی که در دوره دیجیتال بزرگ می‌شوند بیشتر حائز اهمیت است زیرا که این امر برروی توسعه توانایی برقراری ارتباط با دیگران و حضور در جامعه فرد اثرات منفی و جبران نا‌پذیری دارد.
تضعیف توانایی برقرار کردن ارتباط رودررو
5. افزایش فراموشی
برای آنکه اطلاعاتی که در طول روز به ذهن شما وارد می‌شود به عنوان خاطره و اطلاعاتی که بتوانید در آینده آن را به خاطر بیاورید ذخیره شود نیاز است که آن اطلاعات از حافظه کاری (خودآگاه) شما به حافظه بلند مدت وارد شود و این مراحل وابسته به آن است که فرد توجه خود را معطوف آن موضوع کرده باشد، به عبارت دیگر آن موضوع فکر او را درگیر کرده و آن را تحلیل و بررسی نماید. حال فضایی که تکنولوژی بوجود آورده است آن طور است که فرد تحت حمله و سیل مداوم اطلاعات قرار گرفته که زمان کافی برای فکر کردن درمورد اطلاعات را نداشته و بلافاصله اطلاعات جدیدی به او می‌رسد که این امر موجب می‌شود که نتواند آن‌ها را وارد حافظه خود کرده و شرایط فراموشی را ایجاد نماید. این امر سبب آن شده است تا حافظه ما تحت تاثیر قرار گرفته و هر روز که می‌گذرد بیشتر فراموشکار شویم. مطالعات نشان می‌دهند که افرادی که در سنین بیست تا چهل سالگی هستند نسبت به افراد سالمند بیشتر دچار حواس‌پرتی و فراموشی می‌شوند که این امر نتیجه استفاده مداوم از تکنولوژی است.
افزایش فراموشی
جمع بندی
حال با توجه به نیاز انسان به تکنولوژی و وابستگی ایجاد شده به آن و همچنین نقاط مثبت موجود در آن، انسان باید چگونه با نقاط منفی و مضرات آن مواجه شود تا کم‌ترین آسیب‌ها را از آن ببیند. پیشنهادی که محققین ارائه دادند، استفاده نکردن چند ساعت در روز از تلفن‌های همراه و زندگی کردن در لحظه، حضور در کلاس‌های یوگا و تمرکز و ورزش کردن است.
منابع: psychologytoday ، psychcentral و کتاب Time management strategies for an ADHD world